Kult Mao Zedonga w Chinach
Opublikowano: 22 grudnia 2020

Po śmierci Mao Zedonga w roku 1976 w Chinach rozpoczął się proces odchodzenia od jego polityki. Mao był krytykowany, choć nigdy nie doszło do jego oficjalnego potępienia. Zdawać by się mogło, że postać ta otoczona jest złą sławą. Tymczasem reformy rynkowe sprawiły, że zmarłego przywódcę Chin zaczęto wspominać z pewną nostalgią. Ale postać Mao powróciła do chińskiej tradycji w sposób, który dla ludzi Zachodu wydaje się nieprawdopodobny, zrodził się religijny kult Mao Zedonga.

Po kilkunastu latach reform rynkowych i narastaniu nierówności społecznych pojawiły się nostalgiczne tęsknoty do czasów Mao. Zaczęto je wspominać jako czas heroicznych walk o interesy narodowe, prostych wyborów, rzekomego egalitaryzmu i czystości narodowej.

Paradoksalnie szybkie reformy i odchodzenie od maoizmu przyczyniło się do odrodzenia popularności Mao Zedonga. Kiedy możliwa stała się krytyczna ocena jego czasów, w Chinach zaczęto masowo publikować jego biografie oraz wspomnienia osób z nim związanych. Często postać ta była trywializowana. Na rynku pojawiały się nagrania piosenek do słów cytatów z Mao. Piosenki na cześć przewodniczącego można był też wyśpiewać w barach karaoke.

Mimo wielu bardzo krytycznych ocen w społeczeństwie chińskim pojawił się też podziw. Często przeciwstawiano ideowca Mao nowym, skorumpowanym elitom rządzącym. Po wydarzeniach na placu Tiananmen w 1989 roku jego popularność nawet wzrosła. Zaczęto wtedy mówić o „gorączce Mao”.

Religijny kult Mao Zedonga

Obok trywialnego i często prześmiewczego podejścia do przeszłości, pojawił się również religijny kult Mao Zedonga. Popularność w Chinach zdobyła opowieść o kierowcy z Kantonu. Mężczyzna uczestniczył w groźnym wypadku samochodowym. Wiele osób odniosło rany. Tylko on wyszedł z wypadku bez szwanku, ponieważ wiózł zdjęcie Mao.

Od tej pory spopularyzowany został zwyczaj wożenia zdjęcia przewodniczącego, aby chronił przed wypadkami drogowymi. Natomiast w czasie katastrofalnej powodzi w dolinie Jangcy rolnicy ściskali w rękach talizmany z wizerunkiem Mao.

Wieś Shaoshan, gdzie przyszedł na świat Mao Zedong, stała się w latach 80 XX wieku celem pielgrzymek. W okresie od 1986 do 1998 odwiedziło ją czternaście milionów osób. Przybysze pozdrawiali się słowami: „Niech przewodniczący Mao zapewni ci fortunę”. Jak to możliwe, że wróg tradycji chińskich został niemal bóstwem?

W Chinach zachowały się stare wierzenia sięgające swymi korzeniami początków cywilizacji. Przetrwały one mimo prób inwazji najpierw buddyzmu, potem islamu, wreszcie różnych odłamów chrześcijaństwa. Dawnych wierzeń nie zniszczyły w Chinach akcje walki z „zabobonami” po rewolucji 1911 roku, przejęcie władzy przez komunistów w 1949 roku, a nawet rewolucja kulturalna w latach 1966 – 1969.

Tradycyjna religijność chińska

Mimo podejmowanych przez chińskich uczonych na przestrzeni wieków prób uporządkowania mitów i tworzenia zwartych systemów wierzeń, tradycyjne kulty chińskie nie zostały nigdy poddane takiej dogmatyzacji jak religie chrześcijańskie. Stanowią one raczej zespół mniej lub bardziej popularnych opowieści, tradycji i obrzędów. Różnią się między sobą w różnych rejonach. Często związane są z tradycyjnymi zajęciami danej wioski, czy regionu.

Według tradycyjnych wierzeń pewni ludzie, zwierzęta, rośliny, a nawet przedmioty mogą w szczególny sposób oddziaływać na świat i ludzi. Zdolność ta wynika z posiadania potężniejszego ducha, który potrafi szkodzić, lub pomagać ludziom. Można go jednak przekupić odpowiednimi ofiarami, aby wyświadczył jakąś przysługę.

Człowieka o silnym duchu łatwo poznać, gdyż odnosi wyjątkowe sukcesy w jakiejś dziedzinie. Może on być na przykład dowódcą wojskowym, artystą a nawet bohaterskim policjantem. Ludzie, których kult stawał się coraz bardziej popularny, bywali z czasem uznawani za bogów. Kult Mao Zedonga zrodził się więc z ludowego przekonania, że miał on wielkiego ducha ze względu na swoją pozycję, Mao zjednoczył Chiny i rządził nimi przez lata twardą ręką.

Nawet po śmierci postać Mao Zedonga nie przestaje poruszać wyobraźnię i wzbudzać skrajne emocje. Przez jednych jest wysławiany za swoje wielkie czyny, przez innych wyśmiewany, lub potępiany. Niektórzy traktują go natomiast jako celebrytę, na którego popularności można zarobić.

Autor: Wojciech Ostrowski